Orgel

Kerkdienst en kerkorgel gaan sinds eeuwen hand in hand. In rooms-katholieke traditie als begeleiding van koor-, solo- en volkszang, in de protestantse traditie als begeleiding van de gemeentezang. Tussen deze functies en de instrumentenbouw ontstond zo een nauwe wisselwerking. In de loop der eeuwen groeide er een rijk cultureel erfgoed: waardevolle instrumenten, in grote stadskerken vanzelfsprekend groots en imponerend, in kleine dorpskerken kleiner maar ook verrassend rijk van klank en kwaliteit. Ook groeide er een rijk repertoire, binnen en buiten de landsgrenzen. Voor de begeleidingspraktijk van elke (zon)dag:

• Handreikingen:
  • Theo Jellema, Begeleiden van de gemeentezang. Module 5 van de cursus kerkmuziek III. Verkrijgbaar via de webwinkel van de Protestantse Kerk.
  • Gijs van Schoonhoven, Inleiden van de gemeentezang. Module 6 van de cursus kerkmuziek III. Verkrijgbaar via de webwinkel van de Protestantse Kerk.
• Zie ook:
  • Christiaan Ingelse, Jan D. van Laar, Dick Sanderman en Jan Smelik, Nieuw handboek voor de kerkorganist. Zoetermeer 1995.
  • Anton Vernooij (red.), Van Satans Fluytencast tot Vox Angelica. Kampen 2003.
• Bladmuziek
  • Begeleidingsbundels:
    • Psalmen (Geneefs Psalter): Begeleidingsbundels, in diverse stijlen, worden in ruime mate aangeboden
    • Begeleidingsbundel bij Liedboek, zingen en bidden in huis en kerk (2013). ISBN 9789491575068 NUR 709. Zie: http://www.liedboek.nl/uitgaven
    • Orgelbegeleidingen bij Gezangen voor liturgie (2011). Zie: www.liedbundelgvl.nl  
  • (Orgel)literatuur bij liederen uit Liedboek, zingen en bidden in huis en kerk (2013):
    • Ronald van Drunen maakte een overzicht van literatuur bij de melodieën van liederen uit het Liedboek 2013. Deze database is verwerkt in de Kerkliedwiki: zie www.kerkliedwiki.nl en/of kerkliedwiki/portaal:melodieën.
  • Zie ook:
    • www.muziekenliturgie.nl  
    • www.kerkmuziek.nu

Piano

Tot voor kort was de piano als instrument van de kerkzang vooral een noodoplossing. De laatste jaren is de piano/vleugel echter als begeleidingsinstrument in opmars. Dat heeft vooral met veranderingen in de liturgische muziek te maken, zoals de integratie van (elementen uit de) lichte muziek of muziek waarbij pianobegeleiding is voorgeschreven (bijvoorbeeld muziek uit de basisbeweging).

• Handreikingen:
  • Gerben Kruisselbrink en Wim Ruessink, Vademecum voor de lichte muziek. Module 18 van de cursus kerkmuziek III. Verkrijgbaar via de webwinkel van de Protestantse Kerk.
  • Gerben Kruisselbrink, Begeleidingstechnieken uit de lichte muziek. Module 19 van de cursus kerkmuziek III. Verkrijgbaar via de webwinkel van de Protestantse Kerk.
  • Begeleidingen en bewerkingen:
    • Akkoorden bij woorden. Gezangen uit het Liedboek voor de Kerken met akkoordsymbolen: voor keyboard, gitaar en piano. Een uitgave van Boekencentrum, www.boekencentrum.nl.
    • Dirk Zwart, Pianobegeleidingen bij de Psalmen dl. 1 en 2. Een uitgave van muziekuitgeverij Nootzaak, www.dirkzwart.com.
    • Arie Loonstra, De 150 Psalmen voor piano (124 Etudes gebaseerd op alle melodieën van de 150 Psalmen, voor piano). Zie: http://www.musicapsaltaria.nl/
    • Arend N.C. van der Kruk, Psalmen met akkoorden, voor orgel, piano, keyboard en gitaar. Bij de psalmmelodieën van het Geneefs Psalter. Een uitgave van Boekencentrum, www.boekencentrum.nl 
  • Zie ook:
    • Psalmbewerkingen voor piano (artikel in het RD) 
    • Psalmen Davids op piano (Boudewijn Zwart, cd)

Andere instrumenten of ensembles

De kerkmuziekpraktijk kent ook allerlei vormen van instrumentale muziek in de liturgie. Dat kan in samenspel met koor of solisten (bijvoorbeeld bij cantates) maar ook als begeleiding van de gemeentezang (bijvoorbeeld door koperblazers). Uitgaande van de mogelijkheden van een parochie of gemeente kunnen ook allerlei instrumentale combinaties ontstaan, vaak zijn dat ad hoc samenstellingen. In zo’n geval is er sprake van een speelgroep.

• Handreikingen:
  • Jan van Rossem, Speelgroep. Module 15 van de cursus kerkmuziek III. Verkrijgbaar via de webwinkel van de Protestantse Kerk.
  • Theo Goedhart, Het begeleiden van musicerende groepen. Werkboek. Module 17 Cursus Kerkmuziek III. Verkrijgbaar via de webwinkel van de Protestantse Kerk.